[Nettime-nl] Europese Unie weigert nood­­signalen te delen met de reddingsschepen van NGO's

[Patrice Riemens <patrice@xs4all.nl>]

Uit De Standaard (Bruksel) vandaag

Europese Unie weigert nood­­signalen te delen met ngo’s


Het is akelig stil op de Middel­landse Zee, en dat is geen toeval: de 
Europese Unie weigert noodsignalen te delen met reddings­schepen. Een 
schending van het inter­natio­naal maritiem recht, stellen 
mensenrechtenexperts.

De Ocean Viking ­ondernam in augustus voor de Libische kust vier 
reddingsoperaties, waarbij 356 mensen werden gered. Uit het logboek van 
het schip dat De Standaard kon in­kijken, blijkt dat 
observatievliegtuigen van de Europese Unie weigerden om informatie over 
vluchtelingenboten in nood met het reddingsschip te delen. Ook de 
Italiaanse, Maltese en Libische kustwacht hielden zich stil.
Op 10 augustus was er een eerste incident. Om 9.50 uur zag de bemanning 
van de Ocean Viking op haar radar een vliegtuig rond dezelfde locatie 
cirkelen. Het bleek om een toestel van operatie-Sophia te gaan, de 
missie van de Europese Unie om mensen- en wapensmokkel op de 
Middellandse Zee tegen te gaan. Om 10 uur werd vanuit de Ocean Viking 
geprobeerd de piloten via de boord­radio te contacteren, maar er kwam 
geen antwoord.
Daarop besloot de kapitein om koers te zetten naar de plek waar het 
vliegtuig patrouilleerde. Een halfuur later kwam een overvolle 
vluchtelingenboot in zicht. De Ocean Viking waarschuwde de ­Libische, 
Italiaanse en Maltese kustwacht dat het schip in nood was, maar kreeg 
opnieuw geen reactie. Daarop werd een reddingsactie in gang gezet: 85 
mensen, onder wie 35 onbegeleide minderjarigen, werden aan boord van het 
reddingsschip gebracht.
Het reddingsschip Ocean Viking kreeg geen info over vluchtelingen­boten 
in nood. De Italiaanse kustwacht liet even­- min van zich horen
De volgende dag deed zich een soortgelijk scenario voor. Om 9 uur ’s 
ochtends zag de bemanning op de radar een EU-vliegtuig boven een plek 
cirkelen. Toch namen de piloten geen contact op en pogingen om hen zelf 
te contacteren, bleken vruchteloos. De Ocean Viking voer naar de bewuste 
plek en trof er een bootje met 81 opvarenden aan, onder wie veertien 
niet-begeleide minderjarigen.
‘Geen meldingsplicht’

‘Dat zowel vliegtuigen van de Europese Unie als onder meer de Italiaanse 
kustwacht weigeren ons te informeren over boten in nood, is 
zorgwekkend’, zegt Sam Turner, de hoofdverantwoordelijke voor de zoek- 
en reddingsacties van Artsen Zonder Grenzen vanuit Tripoli. ‘Als een 
vluchtelingenboot in de problemen raakt, zijn de piloten en de 
kustwachtdiensten volgens het internationaal maritiem recht verplicht om 
alle schepen in het gebied te verwit­tigen, zodat een reddingspoging 
ondernomen kan worden. Dat is een regel waarvan je niet kunt afwijken. 
De absolute stilte van de EU-vliegtuigen en de Italiaanse kustwacht is 
schokkend.’
Bij een eerste reddingsactie van de Ocean Viking op 9 juli kreeg het 
schip wél een alarm­signaal van een EU-vliegtuig. Waarom de piloten de 
volgende dagen niet meer wilden meewerken, is onduidelijk. ‘Mogelijk 
ging het om piloten van een verschillende nationaliteit en hebben niet 
alle EU-landen dezelfde houding’, zegt Turner.
‘Alle observaties van boten met migranten melden we aan de betrokken 
kustwacht­organisa­ties. De procedure vereist niet dat wij dit aan 
derden doorgeven’ Antonello de Renzis Sonnino  Woordvoerder operatie 
Sophia
In een reactie aan De Standaard zegt Antonello de Renzis Sonnino, de 
woordvoerder van operatie-Sophia, dat zijn piloten helemaal niet hoeven 
te communiceren met schepen als de Ocean Viking. ‘In het kader van de 
strijd tegen mensensmokkel rapporteren wij alle observaties van boten 
met migranten aan alle betrokken kustwachtorganisaties. De bevoegde 
kustwacht is verantwoordelijk voor de coördinatie van de reddingsactie. 
Die info wordt ook gedeeld met alle marineschepen in het gebied en met 
alle EU-agentschappen waaronder Frontex (het Europese Grens- en 
Kustwachtagentschap, red.). Deze procedure vereist niet dat wij enige 
info doorgeven aan derden.’
Eenzelfde reactie is te horen bij Federica Mogherini, de Hoge 
Vertegenwoordiger voor het Buitenlands Beleid van de EU. ‘Als een 
Sophia-vliegtuig een schip in nood waarneemt, wordt de informatie 
onmiddellijk doorgegeven aan de verantwoordelijke kustwachtorganisatie 
die de plicht heeft om schepen in de buurt te informeren en een 
eventuele reddingsactie te coördineren. Weet ook dat zoek- en 
reddingsoperaties niet tot de kerntaak van Sophia behoren.’
Vitale rol

Sam Turner van Artsen Zonder Grenzen zegt dat de Italiaanse kustwacht 
vroeger wel intensief meewerkte met de reddingsoperaties. ‘Ze speelde 
een vitale rol in het coördineren van de reddingsacties en het doorgeven 
van de exacte coördinaten van vluchtelingenboten. Zij was onze oren en 
ogen. Maar sinds meer dan een jaar trok de kustwacht zich volledig terug 
uit de reddingszone voor de Libische kust. Ze beschikt nog altijd over 
alle informatie over vluchtelingenboten, maar weigert die te delen. De 
reddingsoperaties laat ze tegenwoordig over aan de Libische kustwacht. 
Die wil ons al helemaal niet helpen.’
‘Dit is officieel Europees beleid dat er alleen op gericht is om mensen 
die de Middellandse Zee willen oversteken, tegen te houden’ Sam Turner  
Hoofdverantwoordelijke zoek- en reddingsacties Artsen Zonder Grenzen
Turner voegt eraan toe dat het huidige beleid om reddingsorganisaties te 
negeren een verantwoordelijkheid is van de Europese Unie. ‘Dit is geen 
plan van de Italiaanse kustwacht of de Libische kustwacht, het is 
officieel Europees beleid dat er alleen op gericht is om mensen die de 
Middellandse Zee willen oversteken, tegen te houden. Reddingsoperaties 
ondersteunen is duidelijk niet meer aan de orde.’
Het aantal overtochten tussen Libië en Italië daalde in een jaar tijd 
van 16.600 tot 2.800 (periode januari-september), maar het risico om te 
sterven nam toe. Volgens migratie-expert Matteo Villa verdrinken 
momenteel een op zeventien bootvluchtelingen, drie maal meer dan een 
jaar geleden.
Tot vorig jaar mocht operatie-Sophia nog marineschepen inzetten, waarmee 
de afgelopen jaren in totaal 45.000 mensenlevens werden gered. Sindsdien 
worden alleen nog vliegtuigen en drones gebruikt voor 
observatievluchten, waardoor geen drenkelingen meer gered kunnen worden.
De Standaard vroeg de Italiaanse en Maltese kustwacht meermaals om 
commentaar, zowel ­telefonisch als schriftelijk. Een reactie bleef uit.
Reactie

‘Dit is flagrant in strijd met het maritiem recht’

Judith Sunderland, die voor de mensenrechtenorganisatie Human Rights 
Watch de reddingsoperaties op de Middellandse Zee van nabij volgt, zegt 
dat de EU-piloten en kustwacht­organisaties wel degelijk de plicht 
hebben om alle schepen in de buurt een noodsignaal te sturen. ‘De 
weigering om informatie over een boot in nood te delen met andere 
schepen in hetzelfde gebied, is flagrant in strijd met de geest van het 
internationaal maritiem recht.’
Sunderland merkt op dat de vluchtelingen­boten beschouwd moesten worden 
als vaartuigen in nood. ‘Onder andere de Frontex-regels van 2014 zijn 
daarover duidelijk. Een overladen boot die niet zeewaardig is en niet 
bestuurd wordt door een ervaren schipper, is volgens die regels per 
definitie een schip in nood.’
Ook expert internationaal maritiem recht en advocaat Benoît Goemans 
benadrukt de plicht om een schip in nood te helpen. ‘Daaruit vloeit als 
toepassing voort dat wanneer je zelf niet direct kunt helpen, zoals die 
EU-vliegtuigen, je een noodsignaal naar de kustwacht en de omliggende 
schepen moet sturen.’ Mochten de betrokken kustwachten geen noodsignaal 
hebben verspreid, zoals uit het logboek van de Ocean Viking blijkt, dan 
is dat problematisch, zegt Goemans. ‘Dat is de kerntaak van de 
kustwacht.’ (kv)
Judith Sunderland, Human Rights Watch
______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).